Diagnostiek, behandeling en antibioticabeleid bij infecties

Kernbegrippen 

Rationeel antibioticabeleid

Onderdeel van een infectieziekte beleid in een WZC is een rationeel antibioticabeleid. Of wel een  ‘een weldoordacht beleid, waarbij het juist aangewezen product, na een goede diagnostiek, in de juiste dosis en voor de juiste behandelingsduur wordt voorgeschreven om zo de stijging van het aantal multiresistente ziekteverwekkers en onbehandelbare infectieziekten door antibiotica tegen te gaan’.

Antibiotic stewardship

Een rationeel antibioticabeleid op bewonersniveau vraagt om Antibiotic stewardship: een coherent geheel van acties die maken dat antibiotica zodanig gebruikt worden dat de toegang tot een doeltreffende therapie voor iedereen die het nodig heeft op een duurzame manier gegarandeerd wordt. Hierbij is een afweging noodzakelijk tussen enerzijds een optimale genezing van de patiënt en anderzijds de gemeenschap die niet mag geconfronteerd worden met toenemende antibioticaresistentie. Interdisciplinaire samenwerking is essentieel, immers bewoners en het zorgteam spelen een belangrijke rol bij het uitdragen en uitvoeren van het antibioticabeleid.

Multiresistente bacteriën (MDRO)

In de loop der jaren hebben, onder druk van overmatig antibioticagebruik micro-organismen resistentiemechanismen ontwikkeld tegen meerdere antibioticaklassen waardoor ze ongevoelig zijn geworden voor deze antibiotica. Omdat de standaard antibiotica behandeling niet aanslaat kan de ziektelast en ziekteduur toenemen, met eventueel zelfs een hogere kans op overlijden. Het meest gekende voorbeeld van een MDRO is MRSA. Om infecties met MDRO te voorkomen is het van groot belang dat zorginstellingen een rationeel antibioticabeleid hanteren en een optimale hand- en omgevingshygiëne nastreven.

Richtlijnen en adviezen 

Antibioticabeleid en MDRO algemeen 

• Het handboek infectiepreventie in Vlaamse woonzorgcentra, 2020 zet de stappen van een rationeel antibioticabeleid in het WZC uiteen en leidt u toe naar relevante richtlijnen vanaf pagina 42;
• Het Formularium Ouderenzorg doet aanbevelingen voor het antibioticagebruik bij ouderen en biedt ondersteunend materiaal voor het opstellen van een antibioticabeleid in het woonzorgcentrum;
• De Hoge Gezondheidsraad doet aanbevelingen inzake preventie, beheersing en aanpak van MDRO in zorginstellingen.
• De HALT-3 studie van het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid onderzocht de zorginfecties en antimicrobieel gebruik in Belgische woonzorgcentra. 

MRSA 

• Richtlijn ter preventie van MRSA in een woonzorgcentrum inclusief beslisboom voor dekolonisatie van MRSA positieve bewoners 

Urineweginfectie

• De algemene richtlijn en steekkaart Cystitis bij vrouwen 
• Aanbevelingen urineweginfecties bij kwetsbare ouderen van Verenso 

Scabiës

• De algemene richtlijn en steekkaart scabiës
• Informatie en aanbevelingen over de aanpak van een groepsinfectie van scabiës in een zorgvoorziening van het Agentschap Zorg en Gezondheid 

Praktijkinstrumenten en educatiemateriaal

Antibioticabeleid algemeen 

• De Belgische Commissie voor de Coördinatie van het antibioticabeleid (BAPCOC) stelt divers educatiemateriaal ter beschikking om het bewustzijn van de noodzaak tot een rationeel antibioticabeleid te verhogen bij het zorgteam in het WZC.  Dit materiaal bestaat uit een:
  • Checklist voor goed antibioticagebruik voor huisartsen;
  • Informatief pamflet voor verpleegkundigen en huisartsen met feiten en acties om antibioticaresistentie aan te pakken;
  • Poster over de rol van de verpleegkundige in rationeel antibioticabeleid.
• De Hoge Gezondheidsraad heeft hun adviezen over MRSA, VRE, ESBL, CPE en MDR omgezet in praktische instrumenten voor beroepskrachten.

Scabiës 

Informatie en aanbevelingen over de aanpak van een groepsinfectie van scabiës in een zorgvoorziening van het Agentschap Zorg en Gezondheid, inclusief flowchart bij uitbraak en brochures voor personeel, bewoners en familie. 

Opleiding en navorming 

Online module Beleid infectiebeheer en antibiotica

Eén van de modules van de CRA-basisopleiding gaat expliciet in op het opzetten en uitvoeren van een beleid infectiebeheer en antibiotica. In deze module worden de zes hoofdstukken uit het handboek 'Infectiepreventie in Vlaamse woonzorgcentra' op dynamische wijze uitgelegd en getoetst. De module is ook toegankelijk voor niet-CRAs

E-learning Antimicrobial Stewardship: A competency-based approach WHO

Deze gratis online cursus geeft clinici de kennis en hulpmiddelen om hun gebruik van antibiotica in de dagelijkse klinische praktijk te verbeteren. Aan de hand van casusvoorbeelden belicht de cursus hoe antimicrobiële stewardship principes kunnen worden toegepast op veelvoorkomende klinische scenario's. De cursus biedt een referentiekader voor de bestrijding van antimicrobiële resistentie in de klinische praktijk en inspireert om een voorvechter van antimicrobiële stewardship te zijn.

(Zelf)kennistest preventie van urineweginfecties

De anonieme bevraging van het BAPCOC stelt u in staat uw kennis mbt de preventie van urineweginfecties (UWI) te testen aan de hand van zes verschillende aspecten: 1) de diagnostiek, 2) de indicaties, 3) de materiaalkeuze, 4) de plaatsing van een urethrale katheter, 5) de zorg bij aanwezigheid van een urethrale katheter, en 6) de zorg bij het verwijderen van een urethale verblijfskatheter.

Leeslijst 

Wetenschappelijke artikelen en handboeken

• Het handboek ‘Infectiepreventiebeleid in Vlaamse woonzorgcentra’ (2020).
• De HALT-3 studie van het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid onderzocht de zorginfecties en antimicrobieel gebruik in Belgische woonzorgcentra.
• Leroy Roos, Christiaens Wendy, Maertens de Noordhout Charline, Hanquet Germaine. Proposals for a more effective antibiotic policy in Belgium. Health Services Research (HSR). Brussels. Belgian Health Care Knowledge Centre (KCE). 2019. KCE Reports 311.
• Van Buul, L.W. How to IMPACT antibiotic prescribing? A contribution to antibiotic stewardship in long‐term care. 2015. VU University. 

Websites 

• www.zorg-en-gezondheid.be/per-domein/ouderenzorg
• www.verenso.nl 
• www.zorgvoorbeter.nl